Esthetiek
Bernard Leach
Wat is mooi en wat is lelijk?
Dit vraagstuk lossen we op door te zeggen dat ieder zijn eigen smaak heeft. Toch heeft de mens gezocht naar een kader waarin we de schoonheid kunnen omschrijven, we waren op zoek naar een universele schoonheidsnorm. De criteria zijn door de jaren heen steeds veranderd, maar het razendsnelle tempo waarin dat nu gebeurd is verbazingwekkend. Zijn de veranderingen in de maatstaven van schoonheid een natuurlijk proces of wordt dit gepusht en opgelegd door marketing behoeftes en de media die de smaak van de mensen meer en meer is gaan beïnvloeden?

Wat is de rol van Bernard Leach in de wereld van keramiek?
Interessant hoe Bernard Leach in zijn boek: “A potter’s book” probeert te verwoorden hoe waardevol handgemaakt keramiek is. Hij heeft het over de schoonheidsnorm in de wereld van de keramiek, dit vanuit zijn visie als Engelse keramist/pottenbakker die in Azië heeft gewoond voordat hij zich opnieuw is gaan vestigen in England. Een man waaraan we enorm veel te danken hebben, hij was degenen die de westerse keramiek impuls gaf. Hij maakte ambachtelijk geproduceerde keramiek weer waardevol en kwam met een nieuwe visie op de schoonheid en kunst. Hij geeft aan dat bepaalde proporties gerespecteerd dienen te worden om de ideale vaas of gebruiksobject te maken, maar dat dit niet terug te brengen is naar rekenkundige formules of maattabellen. Het hoort bij een gevoel dat de potter heeft door zijn ervaring. Door het toepassen van standaard formules of maattabellen zou de creatiegeest en persoonlijkheid van de keramist ten onder gaan.
Hoe onderbouwt Leach de waarde van ambachtelijk keramiek?
Aan het begin van de vorige eeuw waren er weinig pottenbakkers die het ambacht zagen als kunst, door het gebrek aan gemeenschappelijke criteria en normen. Ze moesten ook vechten tegen de industrialisatie die in opmars was. Leach was van mening dat door de industrialisatie de producten onnodig werden verarmd en dat ze verwarring creëerde door de mechanische perfectie te associëren met schoonheid. Er is geen rede om goedkoop ogende en smaakloze producten te maken vond Leach. Hij gaf toe dat er ook door de industriële wereld schoonheid en kunstzinnig waardevolle objecten werden gemaakt, maar dat dit afneemt op het moment dat de designer steeds verder van het eindproduct verwijderd wordt. Hij was van mening dat de persoon die de kennis heeft van het vak en de tradities, die zich durft los te rukken van het productieproces en het lef heeft op te staan zich gaat distantiëren van de geldende maatstaven. Dit door een eigen inbreng te hebben, dichter bij de kunstenaar te staan dan bij de ambachtsman. Dus uiteindelijk blijft smaak iets persoonlijks zowel van de maker als van de gebruiker.
Hoe dachten andere keramisten over mooi en lelijk?
Zijn er grenzen? Weer andere meesters uit zijn tijd hadden het erover dat er lelijke functionele objecten worden gemaakt en ook mooie onbruikbare objecten, men zou een balans moeten vinden tussen deze twee uitersten, maar daarbij gaven ze niet aan wat lelijk en wat mooi is. Volgens Leach is het uiterst belangrijk om imperfecte objecten te waarderen, omdat daar schoonheid in zou schuilen waardoor ze uniek worden. Hij geeft daarbij ook aan dat imperfecte objecten alleen waardevol zijn als ze niet met intentie imperfect zijn gemaakt.
Wat maakt een gebruiker van ambachtelijk keramiek uniek?
We geloven dat de schoonheid van keramiek ontstaat bij het creëren vanuit de kennis van het vak van de keramist, door daar zijn eigen ervaring en gevoel aan toe te voegen. Vaak zijn objecten terug te leiden naar de maker. Iedere keramist heeft zijn bagage, gevoelens en kennis en die mix legt de grondslag aan zijn stijl die vaak als een rode draad door het werk loopt. Zodra de gebruiker in het object ook het gevoel van de maker ziet en er iets van zichzelf in herkent, wordt het object waardevol, mooi en begeerd. Het object verkrijgt een emotionele waarde en verbindt, dit maakt van de gebruiker een uniek persoon.